Lezen als levenskunst 

het kind IN de wereld.” 

De moederlijke functie is de zorgende functie, die ervoor zorgt dat het kind leert zich goed te voelen. De vaderlijke functie is de vormende functie, die ervoor zorgt dat het kind de wereld leert kennen en er zich in kan bewegen. Een tekort aan moederlijke zorg kan oorzaak zijn van angst, een negatief zelfbeeld, perfectionisme, slachtofferdenkenen depressie. In de huidige steeds meer vervrouwelijkende samenleving is er evenwel eerder sprake van een soms doorschietende of zelfs dominante/toxische moederlijke functie die tot uiting komt in de zogenaamde ‘zorgmaatschappij’. Zo is er een overmatige aandacht voor onmiddellijke behoeftebevrediging, voor de symbiotische ‘moederband’ en voor liefde, emotie en zorg. Kinderen worden steeds meer verwend en bijna vereerd: “Mijn kind is zo buitengewoon, hooggevoelig, superintelligent, megacreatief, keilief, superwijs “ en “Mijn kind heeft speciale zorg ‘nodig en ‘kan niet tegen’… (onrecht, pesten, gezag…)”. Mahatma Gandhi zei: “Wat men krijgt zonder het verdiend te hebben, bederft de geest.” Daarnaast is er een tekortschietende vaderlijke functie met afwezige vaders. Vele mannen/vaders zijn fysiek en/of mentaal afwezig, zijn onwetend over hun nochtans belangrijke en specifieke rol en/of worden door vrouwen onmachtig gemaakt. Al te vaak zijn het de moeders die het gezin leiden terwijl de vaders ‘helpen’. Dit leidt tot een ondermijning van de vaderlijke functie. Een overmaat aan moederlijke of een tekort aan vaderlijke functie leidt tot immaturiteit, gebrek aan realiteitszin, gebrek aan motivatie, stuurloosheid, bandeloosheid, normvervaging en zelfs psychosegevoeligheid… Voor de kinderen zelf is het altijd zeer lastig om zich te bevrijden en zich te individualiseren tegenover dergelijke ‘supergoede ouders’.

In verband met de vaderlijke en moederlijke functie gaat het niet om een ‘evenwicht’ of ‘balans’ tussen deze beide functies. Beide zijn immers essentieel en nodig. Het gaat ook niet om een evenwicht tussen emotie en rede of tussen voelen en denken en zeker niet om het populaire ‘in je hoofd zitten’ versus ‘in je lichaam zitten’. Concreet gedrag kan immers zowel door emotie als door rede gemotiveerd zijn. Het gaat dan ook veeleer om een dialectiek tussen twee perspectieven en om het beoefenen van aandacht, matigheid en zorgvuldigheid, d.i. op elk moment afwegen welke menselijke functie het meest passend is. In het maatschappelijke leven is er bovendien de dialectiek tussen individueel welzijn en gemeenschapsbelang. Ook deze beide perspectieven zijn nodig opdat een democratie naar behoren zou kunnen functioneren. Een democratie veronderstelt een volwassen samenleving en leidt in principe tot matigheid, maar resulteert in de praktijk al te vaak in middelmatigheid. De overmatige nadruk op zelfontplooiing, zelfzorg en zelfontwikkeling lijkt soms wel een ode aan het narcisme. Narcistische ouders in een narcistische samenleving brengen narcistische kinderen voort.

Opvoeding is meer een kunst dan een wetenschap en moet niet gericht zijn op gezelligheid of behoeftebevrediging, maar op vorming tot volwassenheid. Een gevolg van de overmatige zorg en onvoldoende vorming is dat jongeren onvoldoende leren zich volwassen te gedragen en op een volwassen manier om te gaan met ‘harde’ realiteiten en verantwoordelijkheden. Zij ‘hebben het moeilijk’ met geboden, verboden, moeilijkheden, moraliteit of de wet, maar ook met minder aangename realiteiten als leugens, bedrog en onrechtvaardigheden die ze niet ‘begrijpen’ maar toch zullen moeten aanvaarden. Jongeren leren onvoldoende het realiteitsprincipe dat de wereld niet om hun wensen en verlangens draait; Dat leidt regelmatig tot opstandigheid en beschuldiging van de ouders in de vorm van rebellie (opstandigheid, onhandelbaarheid), pathologie (verslavingen, eetstoornissen, depressie, hikikomori…) en/of delinquent gedrag (pesten, drugsdealen, diefstallen, afpersing... ). Daardoor ontstaat in de samenleving een toenemende behoefte aan bijkomende/vervangende/remediërende vaderlijke functie in de vorm van school, jeugdbeweging, therapie, psychiatrie of gerecht… met als gevolg lange wachtlijsten in de jeugdzorg, in de jeugdpsychiatrie en in de jeugdrechtbanken.

Steeds meer wordt de hulp van ‘deskundigen’ ingeroepen of wordt bij justitie klacht ingediend. Een ultieme vormende, educatieve en remediërende functie werd eertijds enigszins vervuld door de verplichte legerdienst maar die is intussen ook verdwenen. Maar ook deze tussenkomsten worden vaak ondermijnd door de tussenkomst van angstige en verontruste moeders/ouders: “Wij begrijpen niet waarom… en kunnen niet aanvaarden dat… “ De psychische hulpverlening staat voor een haast onmogelijke opdracht en justitie met zijn nadruk op het ‘straffen van daders’ heeft zijn ondoeltreffendheid al lang aangetoond. Als straffen tot een betere samenleving zou leiden, dan zouden er al lang geen strafbare feiten meer gepleegd worden. Wat preventie betreft, lijkt het goed voor ogen te houden dat het veel gemakkelijker is een te strikte opvoeding te versoepelen en de teugels losser te laten, dan een te lakse, onvoldoende structurerende en vormende opvoeding te corrigeren en alsnog te proberen de teugels strakker aan te halen.

__________________________________________________________________________________________________________________

Jouw reactie

Heb je zin of behoefte om op dit artikel te reageren? Doe dat dan en mail je bemerkingen naar touw.bertipersoons@gmail.com. Misschien dat ik Gerbert Bax kan overtuigen om hierop te reageren. Het kan de communicatie enkel maar verrijken.